Organizacja chińskich sił zbrojnych

Zbadanie sposobu w jaki kapitał ludzki jest zarządzany w danym przedsiębiorstwie nie może obejść się bez zbadania struktury tegoż przedsiębiorstwa. Czy Armię Ludowo-Wyzwoleńczą możemy nazwać przedsiębiorstwem? W pewnym, abstrakcyjnym sensie tak, ale jest to „przedsiębiorstwo” na swój sposób unikatowe, gdyż mowa tutaj o siłach zbrojnych państwa. Nie generuje ono zysków w tradycyjnym rozumieniu tego słowa, także jego rola jest całkowicie odmienna, a finalnie – nie zostanie ujęte na listach rankingowych magazynów typu Forbes. Jednakże, w przypadku armii chińskiej, to obecnie największe siły zbrojne na świecie, z ok. 2 mln aktywnego personelu i 2,3 mln rezerwistów[3], i jak wspomniano wcześniej – drugi największy pracodawca na świecie.

Jak wszystkie współczesne mocarstwa, również Chiny posiadają szeroko ustrukturyzowany system bezpieczeństwa państwa. Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza stanowi fundament tego systemu, wszystkie jednostki (zarówno militarne, paramilitarne, organizacje, jak i instytucje) znajdujące się pod zwierzchnictwem Centralnej Komisji Wojskowej (CKW), stanowią część ChAWL. Pomimo, iż w oficjalnej nazwie występuje słowo „armia”, w jej skład wchodzą 3 rodzaje sił zbrojnych i formacja niezależna – Siły Lądowe (Armia), Marynarka Wojenna (MW ChALW/ PLAN), Lotnictwo (LChALW/ PLAAF) oraz Siły Strategiczne. Przy czym, wartym odnotowania faktem jest, iż Centralna Komisja Wojskowa, zarządzająca siłami zbrojnymi nie podlega, tak jak w państwach Zachodu, kontroli rządu i obywateli, a kontroli Partii (tu, Komunistycznej Partii Chin). Fakt ten obrazuje poniższy aneks:

Aneks nr 1: Struktura polityczna Chińskiej Republiki Ludowej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Cordesman A. H., Chinese Strategy and Military Power In 2014, CSIS, New York 2014

Centralna Komisja Wojskowa jako organ zwierzchni nad siłami zbrojnymi

Wagę i znaczenie polityczno-wojskowego tworu, jakim jest Centralna Komisja Wojskowa,  w tym i  zarządzania personelem obrazuje wiele raportów, zarówno chińskich, jak i zagranicznych. Struktura władz CKW odzwierciedla nadrzędną rolę Partii, nawet Konstytucja Komunistycznej Partii Chin podkreśla jej rolę i przywództwo nad wszelkimi typami narodowych sił zbrojnych. „Partia swoje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi sprawuje poprzez Centralną Komisję Wojskową”[4]. Jeśli mowa o pozostałych organach państwa, zwierzchnictwo Partii nie jest określone tak jasno, jednakże jest dorozumiane, jako że w praktyce to właśnie KPCh nominuje ich władze, i w każdym z nich działają komitety partyjne odpowiadające przed Centralnym Komitetem KPCh[5]. Jeśli mowa o roli CKW, to prócz zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi, do jej najważniejszych zadań należą również sprawy personalne, a co za tym idzie, obsada stanowisk, awanse, czy wyróżnienia. Ponadto, co nie mniej ważne, wraz z Radą Państwa decyduje o budżecie. Jak wykazano dotychczas, owe „przedsiębiorstwo” jakim są chińskie siły zbrojne, przyjęło dość niecodzienną koncepcję władz, gdyż to nie „Szef” (tu w postaci społeczeństwa chińskiego, więc koncepcji znanej z państw zachodnich – tj. cywilnej kontroli nad wojskiem), decyduje o polityce kadrowej i budżetowej, a poniekąd ktoś z zewnątrz nad kim nie ma całkowitej kontroli i ma znikomy wpływ. Nawet Przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej, będący odpowiednikiem Prezydenta w Polsce (a więc oficjalna głowa państwa), jest równocześnie przewodniczącym CKW, nie jest wybierany w całkowicie wolnych, demokratycznych wyborach, stąd też znikoma kontrola „Szefa” nad swoim „przedsiębiorstwem”.

Aneks nr 2: Skład Centralnej Komisji Wojskowej Partii (po XIX Kongresie KPCh, 2017 r.)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://news.sina.com.cn/c/nd/2017-10-27/doc-ifynfvar4607024.shtml [15.06.2018 r.]

Zważywszy na przedstawione wyżej fakty, gdzie przewodniczący Partii jest również szefem komisji wojskowej, rzeczona komisja nie jest wyłaniana w jakichkolwiek demokratycznych wyborach, obywatele nie mają również jakiejkolwiek kontroli nad nią, a finalnie odnosząc się do jej składu, gdzie nie ma (prócz przewodniczącego) żadnego cywila – można śmiało stwierdzić, iż pod takim przewodnictwem Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza nie jest armią narodową należącą do państwa jako takiego, a raczej „zbrojnym ramieniem partii”.

Reforma i modernizacja sił zbrojnych

Chińskie siły zbrojne od wielu lat skrzętnie korzystają z rozwoju gospodarczego i rosnącego od dekad PKB. Odzwierciedleniem tego faktu jest rosnący budżet wojskowy ChALW, który od 1989 r. urósł blisko dwunastokrotnie, z 19 mld USD do 228 mld[6]. Jednakże, w tym przypadku wymienione kwoty są kwotami szacunkowymi, jako że Partia nie dzieli się ze światem dokładnymi danymi, prócz ogólnych kwot, często zaniżonych nawet o dziesiątki miliardów dolarów. Tym bardziej Partia nie informuje jaka jest dokładna struktura budżetu, co znacznie utrudnia ocenę i przebieg ogłaszanych reform.

Począwszy od Trzeciego Plenum Partii (2013 r.)[7] podkreśla się, iż ciągły trening i dalsza edukacja należą do priorytetów współcześnie reformowanej ChALW. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy jak to się ma w przypadku chińskich sił zbrojnych, modernizacja środków materialnych nie idzie w parze z rozwojem kapitału ludzkiego. Zważywszy na fakt, iż PLA w dużej mierze nie ma praktyki z wykorzystaniem posiadanych środków na prawdziwym polu walki (w przypadku Amerykanów sytuacja ma się zgoła odmiennie), personel ma doświadczenie głównie teoretyczne. Duża część również nie miała uprzednio kontaktu z wieloma nowoczesnymi technologiami, gdyż wielu żołnierzy ma pochodzenie wiejskie, co nie powinno dziwić, zważywszy na powoli kształtującą się klasę średnią. Stąd też, mała znajomość technologii teleinformatycznych oraz mała liczba osób o wykształceniu technicznym stanowi główne hamulce spowalniające modernizację. Jednym z obecnie przedsięwziętych rozwiązań wspomnianego problemu są duże środki przeznaczane na modernizację baz i ośrodków szkoleniowych, co pozwoli lepiej wyszkolić i wyedukować posiadany personel.

Reformy organizacyjne są kluczowe, jeśli ChRL zamierza rozwiązać problem nazywany tam „Dwie niekompatybilne”[8]. Jest on wyjaśniony w następujący sposób: „główną sprzecznością w naszej armii jest fakt, iż poziom modernizacji jest niekompatybilny z żądaniem możliwości wygrania lokalnej wojny w zinformatyzowanym środowisku, oraz iż nasze zdolności wojskowe są niekompatybilne z żądaniem by armia wypełniała swoją historyczną misję  w nowym wieku i na nowej scenie”[9]. Takie sformułowanie może sugerować, że ChALW stwierdza, iż nie osiągnęła jeszcze zdolności i poziomu modernizacji pozwalających na prowadzenie z powodzeniem takiego typu walki jaki spodziewa się prowadzić, gdyż prawdziwe zdolności są zapóźnione. Dynamiczny rozwój chińskich zdolności prowadzenia walki zaskoczył cały świat, nawet pozyskanie pierwszego lotniskowca (co prawda produkcji sowieckiej, a odkupiony od Ukrainy, która sprzedawała go z przeznaczeniem na pływające kasyno) miało świadczyć, iż Chiny dołączają do grona mocarstw światowych. Jednakże, prawdziwym powodem do troski dla zwierzchnictwa sił zbrojnych jest szereg innych czynników, takich jak forma organizacji, logistyka, struktura sił, wyszkolenie i wykształcenie personelu, dowodzenie i kontrola pola walki. Ponownie przyrównując siły zbrojne do przedsiębiorstwa, można zadać pytanie, czy przedsiębiorstwo może odnosić sukcesy na rynku kiedy pomimo posiadania technologicznie zaawansowanej infrastruktury i wyposażenia, pracownicy nie wiedzą jak z nich korzystać? Już poprzedni przewodniczący ChRL, Jiang Zemin (przewodniczący w latach 1989-2002) stwierdził „powinniśmy najpierw wyszkolić personel i kazać wykwalifikowanym czekać na wyposażenie, aniżeli na odwrót”[10]. Mając to na uwadze, nawet w siłach zbrojnych podkreśla się wagę i rolę kapitału ludzkiego, zakładającego iż to człowiek jest najcenniejszym elementem zasobów przedsiębiorstwa. Kolokwialnie mówiąc, łatwiej i lepiej jest poczekać na czołg dysponując jego wyszkoloną załogą, niż na odwrót, mając niszczejący sprzęt w magazynie i czekając na obsadę.

Odzwierciedleniem koncepcji, w której stawia się na wykształcenie, wyszkolenie i rozwój technologiczny, są zmiany kadrowe i ilościowe w jednostkach podległych Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Wiele z rodzajów sił zbrojnych podległych CKW od wielu lat stawia na mniejszą ilość personelu, będącego zarazem lepiej wyszkolonym, co miałoby zanegować zimnowojenną tezę jakoby żołnierze ChALW służyli wyłącznie jako, kolokwialnie mówiąc, „mięso armatnie” – bez nowoczesnego wyposażenia, wiedzy, umiejętności, za to w dużej liczebności.

Aneks nr 3: Zmiany liczebności personelu ChALW (w mln os.)

Źródło: Cordesman A. H., Chinese Strategy and Military Power In 2014, CSIS, New York 2014

Owe zmiany w liczebności są efektem przyjęcia nowej doktryny dla sił zbrojnych, zwanej „doktryną wojny lokalnej”, która, jak wspomniano wcześniej, odnosi się do krótkich, lokalnych konfliktów w zinformatyzowanym środowisku, wymagających większego wykorzystania sił morskich, lotniczych oraz rakietowych, w porównaniu do wojny totalnej (vide wojny światowej). Jednakże, z racji faktu iż to armia jest najbardziej wpływową z gałęzi sił zbrojnych, pozwala domniemywać, że znaczące redukcje etatów ją ominą, dzięki czemu nie odbije się to na jej finansowaniu, a co za tym idzie -  pozwoli utrzymać wpływy na jakiś czas.

Współczesna reforma sił zbrojnych prócz postawienia na wartości niematerialne, kładzie większy nacisk również na te materialne aspekty.  Jednym z nich jest zmiana rang oraz długości poboru. Przed 1999 r. poborowi musieli odsłużyć 3-4 lat, jednak po tym czasie zostało to zredukowane do lat 2 (co częściowo zaobserwować można w Aneksie nr 3)[11]. Dalszym krokiem są zachęty finansowe, np. dla osób z wyższym wykształceniem lub wykształceniem technicznym, które zdecydowałyby się służyć w wojsku przewidziano bonus w postaci 3500 USD, co pozwoliło na zrekrutowanie 100 tys. osób spełniających te warunki tylko w ciągu roku od rozpoczęcia tego programu[12]. Kolejny punkt reformy adresowany jest do weteranów, którzy odsłużyli już pewien czas w wojsku. Pozwala im on na otrzymanie zniżek przy rekrutacji na studia wyższe, zniesienie opłat rekrutacyjnych na studia magisterskie czy też preferencyjne traktowanie przy aplikowaniu na stanowiska w sektorze publicznym[13]. Ponadto oficerowie i podoficerowie zyskali możliwość odbycia wyspecjalizowanych kursów, które mają za zadanie podnieść kwalifikacje. Wśród wspomnianych szkoleń mogą znaleźć kursy korespondencyjne, kursy online, 3-4-letnie studia inżynierskie i licencjackie (po ich ukończeniu jest możliwość uzyskania rangi podporucznika), studia magisterskie i doktoranckie. Finalnie, jeśli mowa o kwestiach finansowych, przyjęto waloryzację i podwyżkę wynagrodzenia średnio co 2 lata. W samym 2011 r. podwyżka zwiększyła wynagrodzenie podoficerów o 40% (korpus podoficerów otrzymał największą podwyżkę, co miało zachęcić do aplikowania, jako że Chińczycy przyjęli amerykańską koncepcję stanowiącą, że ten korpus stanowi „kręgosłup sił zbrojnych”)[14].

Konkluzje

Korzystając z dobrodziejstw dynamicznego wzrostu gospodarczego chińskie siły zbrojne doczekały się oszałamiającego, jak na tę stronę świata, budżetu sięgającego 230 mld USD, ustępującego jedynie amerykańskiemu. Z dość dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że tendencja wzrostowa w kontekście wydatków wojskowych będzie się utrzymywać. Warto tutaj również zauważyć fakt, iż nawet światowe kryzysy finansowe nie były w stanie skłonić władz Chińskiej Republiki Ludowej do zmiany struktury wydatków, i te wojskowe wydają się mieć swoisty „immunitet” przed zmniejszeniem.

Każde z państw wydających swoje środki na szeroko pojętą wojskowość ma własne aspiracje i motywacje w tym zakresie. Część z nich zwiększa budżet wojskowy by móc lepiej odpowiadać na wyzwania współczesności, niektóre korzystają ze swojej pozycji w czołówce gospodarek świata bądź słabości sąsiadów. Inne zaś, nie czują się już tak bezpiecznie w zglobalizowanym świecie i zwiększone wydatki wojskowe są dla nich naturalną konsekwencją ładu pozimnowojennego i odpowiedzią na rosnącą rolę innych państw regionu. Wszystkie te czynniki muszą być, jak również często są, odzwierciedlone w narodowych strategiach rozwoju sił zbrojnych oraz bezpieczeństwa, a punktem wyjścia jest, kolokwialnie mówiąc, odpowiednio duży budżet wojskowy.

Władze Chińskiej Republiki Ludowej doszły do wniosku, że wraz z potęgą gospodarczą państwa powinna iść odpowiednia potęga militarna, do czego od wielu lat dążą. Od czasów Zimnej Wojny i stwierdzeń strategów zachodnioeuropejskich czy amerykańskich, iż chińskie siły zbrojne w ówczesnym konflikcie światowym nie mają do zaoferowania nic prócz osławionego „mięsa armatniego” i bycia „chłopcem do bicia”, awansowały współcześnie do sił zbrojnych które potencjalnie w niedługim czasie mogą konkurować ze swoim amerykańskim adwersarzem jak równy z równym. By osiągnąć ten cel, ChALW prowadzi szeroko zakrojone reformy, mające upodobnić ją do armii swoich potencjalnych przeciwników, które stwierdzają że rola rozwoju kapitału ludzkiego jest kluczowa na współczesnym polu walki i we współczesnym zglobalizowanym świecie.

Autor: Damian Drozdowski

Bibliografia

1. Blasko D. J., The Chinese Army Today: Tradition and Transformation for the 21st century, Routledge, New York 2012
2. Cordesman A. H., Chinese Strategy and Military Power In 2014, CSIS, New York 2014
3. https://www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2016%20China%20Military%20Power%20Report.pdf
4. https://www.globalfirepower.com/active-military-manpower.asp
5. https://jamestown.org/program/the-two-incompatibles-and-pla-self-assessments-of-military-capability/
6. https://jamestown.org/wp-content/uploads/2016/02/The_PLA_s_New_Organizational_Structure_Part_1.pdf?x87069
7. https://www.marketwatch.com/story/us-military-is-the-largest-employer-in-the-world-2015-06-17
8. http://news.sina.com.cn/c/nd/2017-10-27/doc-ifynfvar4607024.shtml
9. https://warontherocks.com/2017/01/walk-dont-run-chinese-military-reforms-in-2017/
10. http://www.xinhuanet.com/english/download/Constitution_of_the_Communist_Party_of_China.pdf
11. Lawrence S. V., China’s Political Institutions and Leaders In Charts, Congressional Research Service, Washington 2013
12. SIPRI Military Expenditure Database

[1] W niniejszej pracy dla ułatwienia przyjęto używane w tekście nazwy tej formacji: w wersji pełnej, polskie tłumaczenie tj. „Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza”, w wersji skróconej: polski skrót ChALW, lub angielski PLA (od „People’s Liberation Army”).

[2] https://www.marketwatch.com/story/us-military-is-the-largest-employer-in-the-world-2015-06-17 [15.06.2018 r.].

[3] https://www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2016%20China%20Military%20Power%20Report.pdf [15.06.2018 r.].

[4] http://www.xinhuanet.com/english/download/Constitution_of_the_Communist_Party_of_China.pdf [15.06.2018 r.].

[5] Lawrence S. V., China’s Political Institutions and Leaders In Charts, Congressional Research Service, Washington 2013.

[6] SIPRI Military Expenditure Database, https://www.sipri.org/sites/default/files/SIPRI-Milex-data-1949-2017.xlsx, [15.06.2018 r.].

[7] Cordesman A. H., Chinese Strategy and Military Power In 2014, CSIS, New York 2014, s. 155

[8] https://jamestown.org/program/the-two-incompatibles-and-pla-self-assessments-of-military-capability/ [15.06.2018 r.].

[9] Cordesman A. H., Chinese Strategy and Military Power In 2014, CSIS, New York 2014, s. 157

[10] https://jamestown.org/program/the-two-incompatibles-and-pla-self-assessments-of-military-capability/ [15.06.2018 r.].

[11] Blasko D. J., The Chinese Army Today: Tradition and Transformation for the 21st century, Routledge, New York 2012, s. 56.

[12] Tamże, s. 56.

[13] http://en.people.cn/90001/90776/90786/6789337.html [15.06.2018 r.].

[14] Blasko D. J., The Chinese Army Today…, s. 11.